Ο Γεώργιος Σμπώκος υπήρξε ένας από εκείνους τους ανθρώπους που κατανόησαν, από νωρίς, πως η μνήμη δεν είναι απλώς παρελθόν, αλλά ένας ζωντανός μηχανισμός κατανόησης και συνέχειας. Δάσκαλος με βαθιά παιδαγωγική αντίληψη και ανιδιοτελής ερευνητής, αφιέρωσε τη ζωή του στη σιωπηλή και επίμονη καταγραφή ενός ολόκληρου κόσμου – του ανωγειανού κόσμου. Όχι μόνο όπως υπήρξε, αλλά όπως κατοικεί ακόμη μέσα στις λέξεις, τα τραγούδια, τις χειρονομίες, τους ήχους και τις σιωπές του τόπου.
Παράλληλα με το συγγραφικό του έργο, ο Γεώργιος Σμπώκος υπηρέτησε δυο φορές ως δήμαρχος Ανωγείων,(1990-1998) αφήνοντας διακριτό πολιτιστικό αποτύπωμα. Με πίστη στη σημασία της μνήμης και της παιδείας, προώθησε δράσεις που ενίσχυσαν τη συλλογική ταυτότητα και ανέδειξαν τον πολιτισμό του τόπου με ουσιαστικό και βιωματικό τρόπο.
Το έργο του δεν είναι απλώς πολυσέλιδο. Είναι ένα σώμα μνήμης. Μια πολύτροπη αφήγηση που διασώζει, ερμηνεύει και επανεντάσσει στην κοινή συνείδηση τα στοιχεία του άυλου και υλικού πολιτισμού των Ανωγείων. Από το πρώτο του βιβλίο, «Ανώγεια. Η ιστορία μέσα από τα τραγούδια τους» (1992), μέχρι την τελευταία του έντυπη έκδοση, «Οι τόποι μας διηγούνται την ιστορία τους. Τα τοπωνύμια των Ανωγείων»(2015), διατρέχει κανείς ένα οργανωμένο και εσωτερικά αρθρωμένο αρχείο που ξεπερνά τα όρια της καταγραφής: γίνεται ερμηνεία, διάλογος, μαρτυρία.
Τα τραγούδια, οι μαντινάδες, η γλώσσα, τα τοπωνύμια, τα ήθη και τα έθιμα, η ποιμενική ζωή, οι κοινωνικές τελετουργίες, η λαϊκή τέχνη, το χιούμορ, οι θρύλοι, οι γενεαλογίες, τα μητάτα, το αόρι – όλα όσα θα μπορούσαν να χαθούν ή να μετατραπούν σε φολκλόρ – βρίσκουν στη δουλειά του Γεώργιου Σμπώκου έναν χώρο σεμνής ανάτασης. Κάθε του βιβλίο είναι αποτέλεσμα επιτόπιας έρευνας, προσωπικών συνομιλιών, επεξεργασίας αυθεντικού υλικού και μιας βαθιάς σχέσης με τους ανθρώπους του τόπου.
Και όλα αυτά, όχι από επαγγελματική ιδιότητα, αλλά ως πράξη καθήκοντος και ευθύνης απέναντι στη μνήμη της κοινότητας. Ως εκπαιδευτικός, μετέτρεψε το σχολείο των Ανωγείων σε πρότυπο περιφερειακής παιδείας. Ως λαογράφος, μετέτρεψε τη σιωπηλή ύλη του παρελθόντος σε γνώση προσβάσιμη και ζωντανή.
Το έργο του συνοδεύεται από έναν σημαντικό αριθμό ανέκδοτων μελετών, καθώς και από την προσφορά της λαογραφικής του συλλογής – «Το Παλιό Σπίτι στ’ Ανώγεια» – στον Δήμο Ανωγείων, ως μελλοντική βάση του Λαογραφικού Μουσείου, μέσω του «Ιδρύματος Γεωργίου και Αμαλίας Σμπώκου».
Ο Γεώργιος Σμπώκος δεν προσέγγισε την ανωγειανή παράδοση με νοσταλγία. Την προσέγγισε με νηφαλιότητα και σεβασμό, κρατώντας την απόσταση που απαιτεί η επιστημονική ματιά και την εγγύτητα που επιβάλλει η βαθιά γνώση του βιώματος.
Για όσους ζούν ή εργαζονται με τον πολιτισμό του τόπου αυτού, το έργο του αποτελεί σημείο αναφοράς, εργαλείο ερμηνείας και πυξίδα κατανόησης. Όχι μόνο για το τι ήταν τα Ανώγεια, αλλά – κυρίως – για το τι μπορούν να είναι.
